Έχετε ποτέ σκεφτεί πώς ήταν η «κοινότητα» πριν από τα social media; Στην Κύπρο του παρελθόντος δεν υπήρχε TikTok· το λαούτο ήταν η «πλατφόρμα» της εποχής. Ο ήχος του ένωνε τις γειτονιές, έδινε ρυθμό στις στιγμές και χάριζε αξέχαστες αυτοσχέδιες συναυλίες.
Ένα βράδυ στην αυλή
Φανταστείτε ένα καλοκαιρινό βράδυ σε ένα κυπριακό χωριό. Η αυλή γεμάτη καρέκλες, παιδιά που τρέχουν ξυπόλητα και γυναίκες που απλώνουν στο τραπέζι φρέσκο ψωμί και αναρή. Κάπου εκεί, ένας νεαρός σηκώνεται, πιάνει το λαούτο του και αρχίζει να παίζει.
Δεν υπήρχαν τότε κινητά, ούτε TikTok. Οι νότες του λαούτου ήταν το «viral» της εποχής. Από αυλή σε αυλή, από πλατεία σε πλατεία, η μουσική εξαπλωνόταν και έδινε ρυθμό στη ζωή.
Το όργανο που μιλούσε στην ψυχή
Το λαούτο, με το μακρύ μπράτσο και τις διπλές χορδές, ήταν ο σταθερός συνοδός κάθε γιορτής. Στεκόταν δίπλα στο βιολί ή τη λύρα και έδινε τον ρυθμό που έκανε τους ανθρώπους να σηκωθούν και να χορέψουν. Δεν ήταν απλά μουσικό όργανο· ήταν αφηγητής ιστοριών, γέφυρα ανάμεσα στις γενιές.
Όταν οι λέξεις γίνονταν παιχνίδι
Σε πανηγύρια και γάμους, δύο τραγουδιστές έπαιρναν θέση απέναντι. Με συνοδεία λαούτου, αντάλλασσαν δίστιχα σε δεκαπεντασύλλαβο. Αυτή ήταν η τσιττίσσα – η κυπριακή εκδοχή του σημερινού «battle rap». Χιούμορ, πνεύμα, σάτιρα, όλα χωρούσαν εκεί. Το κοινό γελούσε, χειροκροτούσε, και πολλές φορές… έπαιρνε θέση υπέρ του ενός ή του άλλου.
Η τσιττίσσα αναγνωρίστηκε το 2011 από την UNESCO ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου. Ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς η παράδοση μπορεί να μοιάζει απίστευτα σύγχρονη.
Η μουσική της πλατείας
Η πλατεία ήταν το stage. Εκεί, το λαούτο συνόδευε τον χορό, το γλέντι, την κουβέντα. Ο ήχος του έβγαινε από τα σπίτια, γέμιζε τις γειτονιές και έφτιαχνε αναμνήσεις. Όποιος περνούσε, σταματούσε. Όλοι ήταν καλεσμένοι.
Από τότε… μέχρι σήμερα
Σήμερα, μπορεί να μην ακούμε λαούτο σε κάθε γειτονιά, αλλά η φωνή του δεν χάθηκε. Ζει σε φεστιβάλ, σε πανηγύρια, σε μικρές μουσικές παρέες που κρατούν την παράδοση.
Το TikTok χωρίς οθόνη
Αν το καλοσκεφτούμε, το λαούτο ήταν το πρώτο μας TikTok: γρήγορη διάδοση, αυτοσχέδιες «παραστάσεις», κοινό που συμμετείχε και αντιδρούσε. Μόνο που αντί για likes και views, είχε γέλια, παλαμάκια και χορό.
Και ίσως αυτό είναι που μας λείπει σήμερα: η αυθεντική σύνδεση χωρίς οθόνες. Η μουσική που δεν χρειάζεται αλγόριθμο για να γίνει viral, γιατί κουβαλάει μέσα της κάτι πιο δυνατό — την ανθρώπινη επαφή.
Κατερίνα Χριστοφή