Ο Κώστας Μόντης ήταν Κύπριος ποιητής, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας και θεωρείται μέχρι σήμερα, ένας από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε τον Φεβρουάριο του 1914 στην Αμμόχωστο και απεβίωσε τον Μάρτιου του 2004 στο σπίτι του στη Λευκωσία.
Ο αγαπημένος και ρομαντικός – θα τον χαρακτήριζε κανείς, Μόντης είχε ιδιαίτερες σχέσεις με το γραφικό και πολύ ξεχωριστό χωριό της ορεινής Λευκωσίας, τον Μουτουλλά. Πρόκειται για μια πανέμορφη κοινότητα που βρίσκεται «χωμένη» στην κοιλάδα της Μαραθάσας και περιβάλλεται από δύο παραπόταμους που δημιουργήθηκαν από τον ποταμό Σέτραχο· τον Μάραθο και τον Κατούρη.
Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’30, φοιτητής τότε ο Κώστας Μόντης περνούσε τα καλοκαίρια του στον Μουτουλλά μέχρι και τη δεκαετία του ’60.
Η αγάπη του για το χωριό και η ιδιαίτερη σχέση που έκτισε με τους κατοίκους του Μουτουλλά, διαφαίνεται από αρκετά γραφόμενά του σε ποιήματα και πεζά κείμενα. Εμπνευσμένος από το καταπράσινο τοπίο του χωριού, τα τρεχούμενα νερά των ποταμών, σε συνδυασμό με το κελάηδημα των πουλιών και εν τέλει οι μαγευτικές εικόνες που δημιουργούνται, ο Μόντης μαγεύτηκε και η πένα του έγινε ένα με τον Μουτουλλά.
Γράφει στο ποίημα του «Μουτουλλάς» – «Στιγμές» του 1958:
«Έφυγαν οι παραθεριστές.
Τα παγκάκια των δρόμων είν’ άδεια,
οι δρόμοι είν’ άδειοι απ’ τους φαιδρούς περιπατητές,
τις γυναίκες των πόλεων
και τα χαϊδεμένα παιδιά,
Το φλύαρο καφενάκι της κοιλάδας έκλεισε.
Τώρα μείναμε να περάσουμε μονάχοι το χειμώνα
σ’ αυτό το μικρό χωριό
μες στην κύκλωση των βουνών
και το κλείσιμο των οριζόντων,
χωρίς τραγούδια και μαντολίνα,
χωρίς ξένο αίμα απ΄ τον κάμπο.
Θέμε δε θέμε πρέπει να συμπυκνώσουμε την υπομονή μας
και να καθίσουμε ήρεμοι στις θερμάστρες,
χωρίς εκνευρισμό και ανία,
αναμένοντας το καλοκαίρι που θα’ ρθει,
αναπολώντας το ζεστό καλοκαίρι που’ φυγε».
Στην εφημερίδα «Ελευθερία», 18-19 Αυγούστου 1936 στο δημοσιογραφικό του κείμενο: Στα πευκώμενα βουνά της Κύπρου «Μουτουλλάς· το χωριό των περβολιών» ξεχωρίζουν τα παρακάτω γραφόμενα:
«Και προχωρείς αναπνέοντας την πράσινη ψυχή της φύσης, την αγνή, προχωρείς όσο που να φτάσεις στο “Μαειρισσίν”. Αγριόδεντρα με δάφνες και μυρσίνια μπλεγμένα σχηματίζουν ένα άντρο υπέργειο για να κρύψουν απ’ τα μάτια του ήλιου κάτι το αρχαίο σκάλισμα βράχου, που μέσα από δυο τρυπίτσες του αθώρητο, βγαίνει ένα θειούχο νερό. […] Και φαντάστηκα μια στιγμή να κάθεται ολόγυμνη μες το σκάλισμα της πέτρας κάποια ξανθή πανώρια βασιλοπούλα και να τη λούζουνε οι σκλάβες της, κρυμμένη μέσα στα φυλλώματα, ενώ απ’ το αντικρινό κλαρί της δάφνης, ένα γαρδέλι ερωτευμένων να τραγουδά τον πόνο της αγάπης του». Αύγουστος 1936
Στις συγκεκριμένες προτάσεις, ο Μόντης αναφέρεται στα «Λουτρά της Ρήγαινας» και στο «Μαειρισσίν». Σύμφωνα με την παράδοση, στα βορειοανατολικά του Μουτουλλά βρισκόταν ο μεσαιωνικός οικισμός Μάραθος που έμενε ο Ρήγας και οι πολλοί άρχοντες, τότε, του τόπου. Η Ρήγαινα και οι γυναίκες οι οποίες την συνόδευαν, λούζονταν στο «Μαειρισσίν», στα θειούχα, δηλαδή νερά. Το «Μαειρισσίν», ήταν ένας μεγάλος κύκλος που έβγαζε χλιαρό νερό, γι’ αυτό και πολλοί το αναφέρουν και ως «Χλιό». Ήταν δηλαδή πιο θερμό, από το νερό του ποταμού που κυλάει παραπλεύρως. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γυναίκες του Μουτουλλά επισκέπτονταν τον συγκεκριμένο χώρο μέχρι και το 1960, για να πλένουν τα ρούχα τους.
Συνολικά τέσσερα ποιήματα και τρία πεζά έγραψε ο Μόντης αφιερωμένα στον Μουτουλλά, ενώ στην κοινότητα έχει ανεγερθεί ένα σεμνό μνημείο προς τιμή του Κώστα Μόντη, ως ένδειξη σεβασμού προς το πρόσωπό του. Μάλιστα, το 2014, στην κοινότητα Μουτουλλά ανακηρύχθηκε το «Έτος Μόντη». Συγκεκριμένα, το Κοινοτικό Συμβούλιο Μουτουλλά και ο Σύνδεσμος Αποδήμων της κοινότητας τίμησαν τον ποιητή διοργανώνοντας μία μεγάλη εκδήλωση τον Ιούνιο του 2014.
Ο Κώστας Μόντης παραμένει στην κοινότητα Μουτουλλά και στην Κύπρο γενικότερα, ένας από τους πιο αγαπημένους Κύπριους ποιητές και συγγραφείς. Η ξεχωριστή του πένα και ο τρόπος γραφής του αγγίζει τη ψυχή κάθε αναγνώστη, μετατρέποντάς την κάθε φορά σε πρωταγωνίστρια ενός έργου που δεν έχει τέλος. Μονάχα αρχή και… συνέχεια.
Γράφει η Χριστίνα Γεωργίου