Όταν η νέα γενιά συναντηθεί με την παλιά, ξαφνικά οι νέοι γίνονται σοφότεροι και οι παλιοί ξαφνικά γίνονται ξανά νέοι. Ρίχνουν εκείνο το πλατύ χαμόγελο και το «κρυφό» τους γέλιο και ξεκινούν να σου εξιστορούν διάφορα με γουρλωμένα μάτια, με τις εκφράσεις του προσώπου τους να αλλάζουν συνεχώς, η μία μετά την άλλη.
Τελευταίως, στο Διεθνές Φεστιβάλ Πατάτας που πραγματοποιήθηκε στη Ξυλοφάγου, συναντήθηκα τυχαίως με την κυρία Ισμήνη Νικολάου 84 ετών από το Μάμμαρι. Την παρακολουθούσα από μακριά με πόση χαρά ανυπομονούσε να της κοντέψει κάποιος για να του μιλήσει για τις δημιουργίες της.
«Πρέπει να τηρούμε την παράδοση γι’ αυτό τζαι είμαστε δαμέ», την άκουσα να λέει και τότε την αντίκρισα κατάματα. «Φτιάχνουμε διάφορα που έχει να κάμει με την κυπριακή παράδοση. Όπως είναι οι ταπατσιές, οι κοφινιές, ο τσέστος και τα βρουκάλια».
Οι κοφινιές – οι κοφίνες είναι τα μεγάλα καλάθια. Από την άλλη οι ταπατσιές, ήταν το αντικείμενο που έφτιαχναν παλιότερα και έβαζαν τα ψωμιά τους ψηλά για να προστατεύονται από ποντίκια και γάτους. «Παλιά δεν είχαμε συσκευές όπως ψυγεία για να βάζουμε τα ψωμιά μας. Μέσα στα σπίθκια μας, όσοι είχαμε βολίτζια (χοντρά ξύλα), βάλαμε ψηλά τα ψωμιά που ζυμώναμε και ψήναμε για να αερίζονται και να μην τα τρών οι ποντιτζιοί».
Η κυπριακή αυτή δημιουργία, όπως εξήγησε, ξεκινάει με τη βάση, τον φελλό από τους ποταμούς και για να ολοκληρωθεί χρειάζεται περίπου πέντε ώρες. «Κάμω μία κάθε πέντε ώρες», ανέφερε η κυρία Ισμήνη σε κάποιο σημείο της συζήτησής μας. «Πριν ούλλες μας εκάμαμεν σπίτι μας πολλά έτσι κυπριακά πράματα. Τωρά καμιά δεν φτιάχνει γι’ αυτό και είμαστε εδώ να τα δείχνουμε στους νέους», συνέχισε.
Προς το τέλος της κουβέντας μας, ρώτησα την κυρία Ισμήνη, αν αυτή την ασχολία την έκαναν όλες μαζί οι φιλενάδες στο στενό, και μου χαμογέλασε. «Καλό, καλό. Ήμασταν όλες οι φιλενάδες στο στενό. Εκόφκαμεν τζαι φιοτά. Εκάμαμεν και τσέστες που βάφονταν με διάφορα χρώματα».
Οι τσέστες είναι αυτές που χρησιμοποιούνταν σε γάμους, κυρίως, και φτιάχνονταν εσωτερικά με χόρτα του ποταμού και όχι με καλάμια. Εξωτερικά χρησιμοποιούσαν ποκαλάμες τις οποίες έβαφαν με χρώματα της επιλογής τους.
«Εκάμαμεν τζαι βρουκάλια», συνέχισε, «με σκλινίτσια που τον ποταμό γιατί δεν είχε σκούπες. Εβρίσκαμεν χόρτα που τους ποταμούς και εφτιάχναμέν τα για να σκουπίζουμε».
Με αυτά και άλλα πολλά τα μάτια της κυρίας Ισμήνης λαμποκοπούσαν από ευτυχία και αυτό ήταν η αφορμή να της πω ένα τεράστιο ευχαριστώ και να την αποχαιρετήσω.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυρία Ισμήνη Νικολάου προέρχεται από την ομάδα του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παραδοσιακών Επαγγελμάτων Νίκου Σταμάτη στο Μάμμαρι. Είναι από τα πρώτα άτομα που εντάχθηκαν σ’ αυτή την ομάδα και παραμένει μέχρι σήμερα, λόγω της αγάπης της για την παραδοσιακή τέχνη.
Μιλώντας με τον κύριο Αργύρη Σταμάτη, εκ μέρους της ομάδας, ανέφερε ότι δραστηριοποιούνται σε διάφορες εκθέσεις και φεστιβάλ τα τελευταία 40 χρόνια στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό, με επικεφαλής τον κύριο Νίκο Σταμάτη.
Ο κύριος Νίκος Σταμάτη απεβίωσε το 2019 και είναι συγκινητικό το γεγονός ότι οι λαϊκοί τεχνίτες της ομάδας με την υποστήριξη των παιδιών και εγγονών του, συνεχίζουν πιστοί την παράδοση.
Η κυπριακή τέχνη και γενικότερα η κυπριακή παράδοση, δίνουν την ευκαιρία κυρίως στους νέους, μέσα από τέτοιες πρωτοβουλίες όπως είναι η παρουσίαση παλιών ασχολιών σε φεστιβάλ, ν’ αναθεωρήσουν και να κοιτάξουν την καθημερινή τους ζωή διαφορετικό μάτι – με απλότητα. Φανταστείτε, λοιπόν, να κάθεστε στο στενό και να φτιάχνετε ταπατσιές, οι κοφινιές, ο τσέστος και τα βρουκάλια. Πώς σας φαίνεται;
Γράφει η Χριστίνα Γεωργίου